THÁNH GIUSE NGÔ DUY HIỂN
(1769 – 1840)
Trong 38 Tử đạo thuộc gia đình Đaminh Việt Nam.
Trích “Uống Nước Nhớ Nguồn”,
Linh mục Px. Đào Trung Hiệu OP, Chân Lý 1988.
Người tông đồ kính thánh giá
Ấn tượng đẹp nhất trong cuộc tử đạo của thánh Giuse Ngô Duy Hiển là hình ảnh cụ già 71 tuổi, sau bao cực hình tra tấn ban ngày, mỗi tối nằm dài trong nhà lao nắn nót vẽ trên vải từng mẫu ảnh thánh giá mỹ thuật, với những nét hoa văn tinh tế, khi giáo hữu đến thăm cha phát cho mỗi người mỗi mẫu, khuyên họ cung kính suy gẫm và xin ơn bền đỗ. Có người được ban ơn lạ vì mang trên mình hình ảnh thánh giá đó. Thế là trong tù cha vẫn phát động được phong trào được suy tôn thánh giá ở Nam Định. Về sau, vì số người đến xin ảnh nhiều quá cha phải nhờ một anh bạn tù khắc mẫu Thánh Giá đó vào gỗ, rồi dùng mực in ra nhiều bản mới cung ứng đủ nhu cầu.
Giuse Ngô Duy Hiển sinh năm 1796 tại làng Quần Anh Hạ. Tỉnh Nam Định. Từ thuở bé, gia đình đã gởi gấm cậu đến sống với Đức Cha Delgado Y dòng Đaminh. Sau khi học xong thần học, thày Hiển được thụ phong linh mục và được gởi đi du học ở Manila. Ngày 12-01-1812, cha được lãnh áo dòng Đaminh và năm sau vào khấn dòng. Trở về Việt Nam cha giúp nhiều giáo xứ, lâu nhất là xứ Cao Mộc. Mọi người công nhận cha sống thánh thiện, miệt mài với kinh nguyện và lời giảng của cha có năng lực hoán cải lòng người. Ai nghe cha khuyên nhủ cũng thấy lòng mình sốt sắng muốn canh tân sửa đổi đời sống sao cho xứng danh kitô hữu.
Khi vua Minh Mạng ra lệnh cấm đạo, cha Hiển là bạn đồng hành với đức cha Henares Minh trên đường lưu lạc. Năm 1838, khi Đức cha về Xương Điền, cha xin về quê cũ là Quần Anh, sau lại di chuyển qua Hưng Nghĩa rồi ở họ Trung Thành suốt chín tháng. Tuy khó khăn và luôn luôn trốn, cha vẫn cố tìm cách phục vụ cộng đồng dân Chúa cách đắc lực, cha thăm viếng từng nhà, an ủi từng người và trao ban bí tích.
Vững vàng trong thử thách.
Tối 20.12.1839, cha Giuse Hiển đi xức dầu và giải tội cho ông Đội Nhật đang hấp hối, ông đã bỏ xưng tội lâu năm và muốn được giọn mình chết lành. Một người ngoại giáo phát giác và tố cáo với tổng đốc Trịnh Quang Khanh. Quan liền đem quân đến vây kín làng Trung Thành. Thấy khó trốn thoát, cha cử hành một thánh lễ sốt sắng để chuẩn bị lãnh phúc tử đạo. Khi trời vừa tảng sáng, quân lính tìm bắt được cha và lôi ra trước đình làng.
Vì chối không chịu đạp lên Thánh Giá, quan cho đánh cha 40 roi. Tiết đông giá rét góp phần làm những vết roi thêm tê buốt. Sau đó, quan truyền lấy nước lạnh dội từ trên đầu xuống, các vết thương đang rướm máu nay gặp nước thì tím bầm lại, quả đau đớn và xót xa ! Dầu vậy, cha Hiển vẫn không hề than thở rên la một lời, cha chỉ kêu tên cực trọng Đức Giêsu và suy niệm về cuộc thương khó Chúa khi xưa.
Hai ngày sau, vị linh mục được giải về Nam Định và bị giam giữ hơn năm tháng. Là một tu sĩ dòng thuyết giáo, cha không quên sứ mạng truyền bá Tin Mừng. Ngay ở trong tù, cha vẫn dạy đạo và rửa tội ch một vài tân tòng, khuyến khích các tín hữu kiên trung xưng đạo ngay trước những cực hình tra tấn. Đặc biệt cha giúp thày Tôma Toán đã một lần đạp lên Thánh Giá, tìm lại được can đảm tuyên xưng niềm tin cho đến ngày lãnh triều thiên tử đạo. Những mẫu ảnh Thánh Giá cha phổ biến, đã gây được một phong trào tôn sùng Thánh Giá, giúp người nhút nhát thêm nghị lực, giúp tội nhân hoán cải, và nhiều người sắp chết tìm lại được an bình.
Tôi đã sẵn sàng
Rất nhiều lần cha bị đưa ra đối chất trước tòa. Các quan khi thì tra tấn dã man, khi thì dùng lời dụ dỗ ngọt ngào, nhưng trước sau như một, cha dứt khoát không chịu xuất giáo. Cha nói: “Tôi đã già chẳng sông được bao lâu nữa, tôi sẵn sàng chết vì Đấng đã chết cho tôi”.
Đầu tháng 05.1840, sau khi đã nhận án từ triều đình quan Tổng đốc Trịnh Quang Khanh truyền đem cha Giuse Ngô Duy Hiển cùng thày Tôma Toán ra trình diện. Quan bắt hai vị đứng trước Thánh Giá rồi cho quản tượng dẫn ra hai thớt voi to lớn đứng ngay sau lưng. Theo lệnh của quản tượng, hai chú voi từ từ tiến tới đẩy hai vị đạp lên Thánh Giá. Nhưng hai vị đã khéo léo và bình tĩnh tránh ra một bên. Cha Hiển nói thẳng với quan: “Xin quan cứ tuân lệnh vua, đừng ép thêm vô ích, chúng tôi sẵn sàng chết để tỏ lòng yêu mến Chúa”. Trịnh Quang Khanh nghe nói thế tức giận lắm, truyền giam thày Toán vào ngục, bỏ đói cho đến chết rũ tù. Còn cha Hiển, ông cho đem đi xử trảm ngay.
Khải hoàn trong vinh quang.
Trên đường ra pháp trường, cha Giuse Ngô Duy Hiển phải mang gông rất nặng đi giữa một toán lính, cha quì gối thinh lặng, mắt hướng về trời cao. Trong lúc chìm đắm trong lời nguyện, cha lãnh nhận một nhát gươm đem lại ngành lá chiến thắng tử đạo mà cha hằng mong ước. Hôm ấy là ngày 9.5.1840. Thi thể cha Hiển được chôn ngay tại pháp trường. Tám tháng sau, anh Phêrô Dậu, người trước cùng bị giam chung với cha vì đức tin, cải táng và đem về chôn tại chủng viện Lục Thủy.
Đức Lêo XIII suy tôn Chân phước cho cha Giuse Ngô Duy Hiển, linh mục dòng Thuyết giáo, cùng với 63 vị tử đạo tại Việt Nam khác ngày 27.5.1900. Ngày 19-6-1988, đức Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên bậc Hiển thánh.
Trường Ca Tử Đạo
Giuse Ngô Duy Hiển linh mục
Sinh Kỷ Sửu (1769) quê thực Quần Anh
Ðức Cha Y muốn xin anh
Cho vào chủng viện nổi danh nhà tràng
Manila gởi sang du học
Sau hồi hương dạy học nơi đây
Tấn phong Linh Mục Ðức Thầy
Cha Hiển đón nhận tràn đầy hồng ân
Cha Ngô Hiển xin gần tập viện
Dòng Ðaminh thực hiện khấn liền
Cha đi coi xứ khắp miền
Tông đồ phục vụ giảng khuyên Tin mừng
Ở Cao Mộc nghe chừng lâu nhất
Cha sẻ chia lại rất chân tình
Nêu cao gương mẫu đệ huynh
Sống đời đạo đức đẹp xinh một nhà
Khi chiếu chỉ Vua ra cấm đạo
Thật dã man tàn bạo khắp nơi
Tu sĩ trốn tránh đổi dời
Các Ngài phải ở tạm thời nhà dân
Ðức cha Minh sống gần Cha Hiển
Tới Xương Ðiền di chuyển Nghĩa Hưng
Trung Thành họ đạo tạm ngưng
Phục vụ dân Chúa Tin mừng Phúc âm
Cha thăm viếng âm thầm an ủi
Ðến từng nhà trao gửi phép mầu
Và ban Bí tích xức dầu
Cho người hấp hối từ lâu mong chờ
Người ngoại giáo bất ngờ phát giác
Anh vội trình kiếm chác phẩm hàm
Quang Khanh Tổng Ðốc Thành Nam
Ðến nơi tố cáo cho quan vây làng
Cha thấy vậy lưỡng nan khó trốn
Liền cử hành khiêm tốn lễ dâng
Phúc lành tử đạo xin vâng
Khi trời vừa sáng quan quân tiến vào
Chúng bắt trói đem trao Tổng Ðốc
Ngồi đình làng thúc đốc đánh đòn
Tiết đông giá lạnh héo hon
Lại thêm tê buốt roi đòn lằn sâu
Người rướm máu trên đầu đổ nước
Lạnh thấu gan lại ướt vết thương
Tím bầm nổi rõ từng đường
Cha luôn khẩn nguyện Chúa thương con cùng
Sau chúng giải về vùng Nam Ðịnh
Nhốt nhà giam đợi lịnh nhà Vua
Gặp Thầy Toán như được mùa
Cha con trao đổi thay tua trong tù
Cha truyền đạo trong khu ngục tối
Tại nơi đây rửa tội tân tòng
Thỏa lòng ước nguyện cầu mong
Ở đâu Ngài cũng một lòng kiên trung
Cha bị xử người cùng một toán
Bao chứng nhân là bạn đồng hành
Tôn thờ Thiên Chúa vinh danh
Pháp trường Bảy Mẫu ngoại thành tỉnh Nam
Tại pháp trường dã man trảm quyết
Bị đầu rơi vĩnh biệt trần gian
Hồng ân tử đạo vững vàng
Thiên đàng vĩnh cửu huy hoàng Nước Cha
Máu tử đạo chan hòa Bảy Mẫu
Một niềm tin nung nấu cháu con
Tin mừng đạo Chúa mãi còn
Lưu danh kim cổ sắt son rạng ngời
Năm Canh Tý (1840) phúc ôi tử đạo
Theo nguồn tin thông thạo Roma
Năm Canh Tý (1900) Ðức Thánh Cha
Suy tôn Chân Phước nay ta tôn thờ
Lời bất hủ: Trước các quan tra hỏi lúc thì tra tấn, lúc thì ngon ngọt để cha xuất giáo, cha đáp: "Tôi đã già chẳng còn sống được bao lâu nữa, tôi sẵn sàng chết vì Ðấng đã chết cho tôi".. Cha Hiển nói thẳng với quan tổng đốc Trịnh Quang Khanh: "Xin quan cứ tuân lệnh vua, đừng ép thêm vô ích, chúng tôi sẵn sàng chết để tỏ lòng yêu mến Chúa.
Linh mục Px. Đào Trung Hiệu OP
