Lược sử giáo xứ Phượng Vĩ 01. Hình thành: Giáo họ Phượng Vĩ được thành lập vào năm 1880, do một số gia đình Công giáo ở Kiều Mộc (Sơn Tây), Bãi Dòng, Hiền Quan... đến đây làm ăn. Họ đạo được cha già Phêrô Thái (sinh 1813, mất 22/2/1896), chính xứ Dư Ba thành lập khi đó mới có 12 gia đình, trên 30 nhân danh. 02. Địa dư: giáo xứ Phượng Vĩ nằm trên địa bàn xã Phượng Vĩ với 1548 ha với khoảng 10 km2: phía Đông, dọc theo Sông Hồng; phía Tây, giáp huyện Yên lập; phía Nam, giáp huyện Tam Nông; phía Bắc, giáp huyện Hạ Hòa. 03. Dân số trong xã: 8.300 người 04. Nhân danh hiện nay: 4.009 người (tính đến ngày 20/9/2015) trên địa bàn hành chính của 6 khu: khu 1, khu 10, khu 11, khu 13, khu 14, khu 15. 05. Các cha đã về phục vụ giáo xứ (theo tư liệu của cha Giuse Nguyễn Văn Đỉnh):
01. Cha Phêrô Thái
02. Cha Antôn Liêm
03. Cố Chatelier
04. Cha Giuse Đặng Tâm Thuần
05. Cha Giuse Đặng Tất Lượng
06. Cha Phêrô Hoán
07. Cha Laurensô Đỗ Trọng Thông
08. Cha Phaolô Nguyễn Gia Thắng
09. Cố Denevine (Cố Đông)
10. Cha Giuse Phan Chính Trực
11. Cha Phêrô Phạm Văn Năng
12. Cha Phêrô Lê Văn Hiển
13. Cha Phêrô Đỗ Khải Nguyên
14. Cha Phêrô Nguyễn Bảo Hựu
15. Cha Giuse Doãn Thực Sự
16. Cha Gioan Dương Đình Tùng
17. Cha Phanxicô Xaviê Đỗ Minh Đức
18. Cha Basiliô Lanter (Cố Linh)
19. Cha Phêrô Chúc
20. Cha Phêrô Nhạ
21. Cha Phêrô Nguyễn Kim Đỉnh
22. Cha Phaolô Vũ Đình Tuyên
23. Cha Phanxicô D’Abrigeon (Phượng)
24. Cha Phêrô Huệ
25. Cha Giuse Tuyên
26. Cha Giuse Lượng
27. Cha Phêrô Nguyễn Nghị Lực
28. Cha Giuse Nguyễn Hữu Lực
29. Cha Giuse Phan Thế Hinh
30. Cha Giuse Nguyễn Văn Đỉnh
31. Cha Giuse Nguyễn Văn Đông
32. Cha Antôn Nguyễn Gia Nhang
33. Cha Giuse Lê Ngọc Nghi
34. Cha Giuse Nguyễn Kim Hoàng
35. Cha Phaolô Nguyễn Quang Đĩnh
36. Cha Giuse Phí Đình Sự
37. Cha Giuse Nguyễn Văn Hạnh – Cha xứ tiên khởi 17/9/2009
38. Cha Giuse Nguyễn Văn Tuyến (quản nhiệm) và cha phó đặc trách Giuse Đỗ Ngọc Tháp (2015 - nay) 6. Quá trình phát triển: a. Giai đoạn 01: Chưa có cha xứ. Các cha ở Dư Ba và Ngô Xá đi lại trông coi và phục vụ. Đời sống gặp nhiều khó khăn do chiến tranh, hoàn cảnh xã hội còn nhiều phụ thuộc. Từ trước tới nay, nhà thờ Phượng Vĩ đã có 3 ngôi nhà thờ làm khác nhau:
- Khi mới lập họ, đã dựng ngôi nhà thờ gỗ lợp lá. Nhà thờ này đã bị giặc Cờ Đen đốt.
- Sau năm 1890, cha già Thái cho dựng lại ngôi nhà thờ bằng gỗ, lịa ván. Ngôi nhà này đến năm 1941 tu sửa và chuyển sát ngôi nhà thờ mới hiện nay.
- Năm 1943, cha Tùng cho xây 3 gian đầu và móng cột của 4 gian cuối nhà thờ mới. Chuyển nhà thờ gỗ lá nối lại để giáo dân dự lễ.
- Tháng 9/1952, máy bay Pháp đã ném bom Napan xuống khu nhà thờ, phần gỗ lá ở nhà thờ, nhà phòng cháy sạch. Phần gạch ngói bị sụp đổ, các đồ thờ đều bị phá hủy, một số gia đình bị thiệt người và của. Sau khi bị bắn phá, năm 1953 cha Giuse Lực cho lợp tạm để có nơi làm lễ. Năm 1957 mới chính thức tu sửa 3 gian cung thánh và phòng mặc áo. Đến năm 1991, dưới sự chỉ đạo của cha Giuse Nguyễn Văn Đông và được sự giúp đỡ của các cha và bà con giáo dân đã xây dựng tiếp số gian còn lại.
- Năm 2007, được sự đồng ý của Đức Cha Antôn Vũ Huy Chương, cha xứ Giuse Phí Đình Sự, đặc biệt là cha phó Giuse Nguyễn Văn Hạnh đã cùng với bà con giáo dân đi vào nâng cấp nhà thờ được khang trang như hôm nay. Ngày 22/4/2008, nhà thờ này đã được cung hiến trọng thể với tước hiệu Thánh Phanxicô Xaviê.
- Nhà phòng: được xây dựng cùng các giai đoạn làm nhà thờ, nhưng sau vụ bom Napan năm 1952, nhà phòng bị cháy. Gặp thời thế khó khăn, không được làm. Đến năm 1993, cha Antôn Nguyễn Gia Nhang, chính xứ Dư Ba mới chỉ đạo làm nhà phòng đơn sơ để sinh hoạt với hơn 100m2. b. Giai đoạn 2: Đã có cha xứ.
Trong đường hướng chung của giáo phận về nghị quyết xây dựng các giáo xứ, giáo họ theo 4 tiêu chí:
- cộng đoàn đức tin vững mạnh,
- cộng đoàn phụng tự sốt sáng,
- cộng đoàn bác ái yêu thương,
- cộng đoàn truyền giáo mạnh mẽ.
Kể từ ngày 17/9/2009, Đức Cha Antôn Vũ Huy Chương gửi bài sai cha Giuse Nguyễn Văn Hạnh về làm cha xứ tiên khởi của giáo xứ Phượng Vĩ. Dù là giáo xứ non trẻ và còn gặp khó khăn về nhiều mặt: kinh tế, đông con, dân trí thấp, đức tin non yếu, rào cản về lương giáo, chính quyền..., nhưng tất cả những khó khăn đó dần dần được gỡ bỏ khi có sự hiện diện và hoạt động đầy năng động và linh hoạt của cha Giuse Hạnh; đặc biệt là cha đã biết “lấy dân làm gốc”, kết hợp chặt chẽ với những người cộng tác, làm việc luôn có chương trình cụ thể, bàn hỏi chi tiết với mọi người, nhất là những người hữu trách.
Giáo xứ Phượng Vĩ là một giáo xứ mới, nhưng từ ngày có cha Giuse về, bộ mặt giáo xứ ngày cang thay đổi: nhà thờ, nhà phòng, hang đá, khuôn viên, đền Đức Mẹ, Vườn Thánh, các thiết bị phục vụ cho phụng vụ: âm thanh, sân khấu, TV, máy chiếu, các loại đàn... Bên cạnh đó, cha còn chú trọng đến đời sống tâm linh với thánh lễ hàng ngày, soạn giảng chu đáo, các hội đoàn phát triển, đời sống đức tin ngày càng đi lên.
Song song với việc học giáo lý, thiếu nhi Thánh Thể, quan tâm đến ơn gọi, cha còn chú trọng tới việc khuyến học, khuyến tài qua việc thành lập Hội Khuyến Học, nhắc nhở, đôn đốc con em học hành và tuyên dương phát thưởng cho các em đỗ đạt Cao đẳng, Đại học và trong các đợt thi huyện, tỉnh, TW. Thành tích này, ngày 19/5/2015 đã được Hội Khuyến Học tỉnh Phú Thọ tặng bằng khen là “Cộng đồng khuyến học suất sắc”.
Ngoài đời sống tâm linh, khuyến học, khuyến tài, cha Giuse còn chú trọng tới việc đối thoại liên tôn, truyền giáo qua việc ngài thường tổ chức các ngày lễ trong năm: ngày quốc tế bệnh nhân, ngày 8/3, ngày của mẹ, ngày của cha, ngày thương binh liệt sĩ, ngày trung thu, ngày truyền giáo....
Qua những lần tổ chức, mọi người, kể cả những người tôn giáo bạn rất ấn tượng và có những cảm nghĩ đẹp về Công giáo.
Một sự kiện hết sức quan trọng đó là sự hiện diện của hai Dì Mến Thánh Giá Hưng Hóa tại giáo xứ Khổng Tước hôm thứ Năm 28/2/2015 (10/01 Ất Mùi): Dì Maria Đỗ Thị Huệ và Dì Anna Lê Thị Bích Niên. Dù bước đầu còn bỡ ngỡ và thiếu thốn nhiều mặt, nhưng cha xứ, ban hành giáo và bà con giáo dân luôn quan tâm, giúp đời sống và sứ vụ của quý Dì dần đi vào ổn định.
Vì nhu cầu thực tế, qua sự đề nghị của cha xứ Giuse, vào ngày 8/9/2015, Đức Cha Gioan Maria Vũ Tất, giám mục giáo phận Hưng Hóa đã tách giáo họ Vân Thê và Khổng Tước thuộc giáo xứ Phượng Vĩ thành hai giáo xứ mới: giáo xứ Vân Thê và giáo xứ Khổng Tước. Riêng giáo xứ Phượng Vĩ được chia làm 03 giáo họ:
- Giáo họ Phượng Vĩ (giáo họ nhà xứ): Địa chỉ: khu 10 Phượng Vĩ: gồm giáo dân của các khu 10, khu 11, khu 13.
- Giáo họ Phượng Tiên: Địa chỉ: khu 01 Phượng Vĩ: gồm giáo dân của các khu 01, khu 14.
- Giáo họ Phượng Lương: Địa chỉ: khu 15 Phượng Vĩ: gồm giáo dân của khu 15.
Theo ý của Đức Cha Tất, dù chưa có đất hoặc chưa được chính quyền công nhận, nhưng xứ nào định tách bao nhiêu họ, tên họ đó là gì, địa chỉ hành chính thì cứ đăng ký. 7. Cống hiến nhân sự cho giáo hội: a. Cha Phanxicô Xaviê Nguyễn Khắc Hiếu, thụ phong 10/6/1933. Phó xứ Bách Lộc, ở Vĩnh Thọ đến 1947, quản lý địa phận. Qua đời năm 1949, thi hài hiện nay tại vườn thánh xứ Vĩnh Thọ, Vân Phúc, Phúc Thọ, Hà Nội. b. Cha Phêrô Dư Kim Khoa, thụ phong năm 1951, ở Bản Hẻo (Vĩnh Quang – Yên Bái). Năm 1963 bị một số giáo dân xấu bụng vu cáo, ngài phải quản thúc tại Vân Sa, La Thiện (Ba Vì). Thập niên 70, ngài được coi nhà thờ Phú Nghĩa (Thạch Thất) và qua đời 23/4/1981 tại Phú Nghĩa, Thạch Thất. c. Cha Phêrô Dư Tác Thiện, em trai cha Phêrô Dư Kim Khoa. Thụ phong 1950 tại Phát Diệm, phó xứ Bách Lộc, đi Nam năm 1954: giúp mục vụ cho các gia đình binh sĩ ở Trà Vinh, chính xứ Phước Lễ, chính xứ Sơn Lộc – Huyện Củ Chi, chính xứ Bùi Hưng - Tam Hiệp – Đồng Nai, chính xứ Tân Hưng – Q. Gò Vấp – Sài Gòn. Năm 1975 - 2004: Về nhà nguyện Camelo trụ sở giáo Phận Hưng Hóa tại 20/8 Chữ Đồng Tử - P7 – Q. Tân Bình. Ngày 29/10/2004: Nghỉ hưu tại nhà Hưu Dưỡng các Linh Mục Chí Hòa - Sài Gòn. Cha Phêrô đã được Chúa gọi về vào lúc 6g20 thứ Hai, ngày 22 tháng 12 năm 2014 (01/11 Giáp Ngọ), hưởng thọ 95 tuổi, sau 65 năm linh mục. Thi hài của ngài được an táng tại Nghĩa trang giáo xứ Sơn Lộc, huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh, thuộc giáo phận Phú Cường.
Để tiếp bước thế hệ tiền bối, hiện giáo xứ có hai thầy (Thầy Chính và Thầy Thành) đang học tại Đại Chủng Viện Thánh Giuse tại giáo phận Xuân Lộc; bên cạnh đó còn có các Dì hiện đang phục vụ các Dòng Mến Thánh Giá Hưng Hóa cũng như các Dòng khác ở Bắc – Trung – Nam: hơn 10 Dì và các chú đang theo các lớp Tiền Chủng Viện và Dự tiền của giáo phận cùng với 80 em theo đuổi lớp tìm hiểu ơn gọi trong giáo xứ hàng tháng. 8. Kinh tế - Văn hóa: Nguồn sống của giáo dân chủ yếu là nông nghiệp, kinh tế ngày càng đi lên. Giới trẻ ngày càng đi đến các phố thị làm ăn. Nhiều em đỗ đạt các trường đại học và cao đẳng. Trung bình mỗi năm giáo xứ có 15 em đỗ cao đẳng và đại học. 9. Tình hình sống đạo: trước năm 1945, việc ôn thi kinh bổn các kỳ đều đặn. Sau năm 1945 bắt đầu sa sút. Từ 1953-1990 bỏ hẳn. Từ năm 1991 được khôi phục và cho đến nay đi vào ổn định. Tinh thần sống đạo dần đi lên, dù còn nhiều gương xấu khó sửa, tồn đọng.
Vào thời mở cửa, nhiều hy vọng nhưng cũng nhiều âu lo, giáo xứ Phượng Vĩ đang đứng trước một cánh đồng bao la với những nhiệm vụ cấp bách :
- Rao giảng Tin Mừng cho người đang giữ đạo,
- Tái rao giảng Tin Mừng cho những người vì thời thế và hoàn cảnh mà lơ là đạo,
- Loan báo Tin Mừng cho muôn dân bên cạnh chúng ta. 10. Các Hội đoàn: Hiện giáo xứ có các Hội đoàn sinh hoạt tốt, đều đặn, luôn thăng tiến cả số lượng và chất lượng: Hội Giuse, Hội Mân Côi, Hội Lòng Thương Xót, Ca đoàn, giáo lý, Khuyến học, Bát Âm, Tông Đồ...
Trong niềm vui chung của toàn nhân loại mừng ngày Ngôi Hai Thiên Chúa giáng thế cứu độ trần gian, Giáo xứ Yên Tập hân hoan chào đón Đức cha Đaminh, Giám mục Giáo phận đã đến thăm và chủ tế Thánh lễ mừng Chúa Giáng Sinh vào tối ngày 25 tháng 12 năm 2024.
