Bài giảng của Đức cha Anphong Nguyễn Hữu Long trong Thánh lễ khai mạc Năm Thánh giáo phận

I. Lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm, bổn mạng giáo phận Hưng Hóa
Bài đọc I cho biết sau khi ông bà nguyên tổ phạm tội, Thiên Chúa đã nhanh chóng phác kế hoạch cứu độ nhân loại, trước hết bằng việc chọn Đức Maria mẹ Đấng Cứu Thế. Ngài đã trang điểm cho Đức Mẹ những nhân đức trác tuyệt, trong đó có đặc ân Vô Nhiễm Nguyên Tội mà hôm nay Giáo Hội mừng kính, và giáo phận Hưng Hóa đã chọn lễ này làm bổn mạng thứ nhất.
Bài đọc II nói lên hồng phúc được chọn của Đức Mẹ: “Người đã chọn ta trước cả khi tạo dựng vũ trụ, để trước thánh nhan Người, ta trở nên tinh tuyền thánh thiện, nhờ tình thương của Người”.
Hình ảnh Đức Mẹ tinh tuyền, thánh thiện, không vương tội lỗi được hàm ý trong bài Tin Mừng, qua những lời tổng lãnh thiên thần Gabrien nói với Đức Mẹ: “Mừng vui lên, hỡi Đấng đầy ân sủng” (Đầy ân sủng nghĩa là tội lỗi không có chỗ đứng trong người đó). “Đức Chúa ở cùng bà” (Chúa chỉ ở trong tâm hồn thánh thiện). “Bà đẹp lòng Thiên Chúa” (Chúa hài lòng những ai thánh thiện). “Đấng bà sẽ cưu mang sẽ nên cao cả, được gọi là Con Đấng tối cao” (Đức Mẹ tinh tuyền, không vương tội lỗi thì mới xứng đáng để cưu mang Con Chúa). “Thánh Thần sẽ ngự trên bà, và quyền năng Đấng tối cao sẽ rợp bóng trên bà” (Ba Ngôi Thiên Chúa ngự trong tâm hồn Đức Mẹ). “Đối với Thiên Chúa, không có gì là không thể làm được” (Ta sẽ bàn đến điểm này tiếp sau đây).
Cụm từ “Vô Nhiễm Nguyên Tội” là tiếng Hán, có thể khó hiểu ngay cả đối với một số người công giáo. Tôi thích tiếng Việt hơn như sau: “Ta là Đấng chẳng hề mắc tội tổ tông”. “Chẳng hề” gợi lên ý nghĩa là không một giây phút nào Đức Mẹ ở dưới ách tội lỗi, kể cả tội tổ tông truyền.
Thánh Eadmer Canterbury và Chân phước Jean Duns Scot đã tài tình dùng 4 từ latinh, vừa ngắn gọn, vừa súc tích, để bảo vệ luận đề Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội như sau: Potuit, Decuit, Ergo Fecit. Potuit là ‘có thể’: Thiên Chúa có quyền năng bảo vệ Mẹ khỏi mắc tội tổ tông truyền; Decuit là “nên”: việc đó là một việc nên và xứng đáng, vì là Mẹ Chúa Giêsu Thiên Chúa. Ergo Fecit: “vậy Chúa đã làm”.
Đáp lại tình thương của Chúa, Đức Mẹ cho ta thấy tâm hồn thánh thiện khi khiêm tốn hạ mình xuống (“Này tôi là nữ tì của Chúa”), vâng phục và cộng tác với Chúa (“Xin hãy thực hiện cho tôi như lời sứ thần nói”).
Lúc này, nhân loại đang rên xiết vì Covid-19. Tính đến hôm nay, đã có 67.897.527 người bị nhiễm và 1.549.530 người chết (Worldometer ngày 8.12.2020). Mỗi ngày có hàng trăm người chết, hàng ngàn người bị nhiễm. Ai cũng sợ con vi-rút bé tí xíu này. Nó khuynh đảo cuộc sống nhân loại. Chúng ta mượn hình ảnh đó để nghĩ về con vi rút tội lỗi vẫn khuynh đảo mọi người không trừ ai, mà đáng buồn là chẳng mấy ai sợ tội lỗi cả. Vi-rút chỉ giết hại thân xác trăm năm của con người, còn tội lỗi giết hại linh hồn muôn đời. Cái nào đáng sợ hơn ?
Mừng lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm, chúng ta xin Chúa, nhờ lời cầu bầu của Đức Mẹ, giúp chúng ta, tuy không được diễm phúc không mắc tội tổ tông truyền như Đức Mẹ, nhưng biết tránh xa tội lỗi, giữ gìn linh hồn luôn ở trong ân sủng Chúa, khiêm tốn vâng phục thánh ý Chúa và cộng tác với Người, để sau cuộc đời này, chúng ta được hưởng hạnh phúc Nước Trời muôn đời.   
II. Mừng 125 năm giáo phận
Giáo phận Hưng Hóa đón nhận Tin mừng rất sớm, từ những năm 1627-1630, tức đã gần 400 năm. Khi Tòa Thánh thiết lập hai giáo phận Tông Tòa Đàng Trong và Đàng Ngoài năm 1659, thì Hưng Hóa thuộc giáo phận Đàng Ngoài rồi. Năm 1679, Hưng Hóa thuộc giáo phận Tây Đàng Ngoài (Hà Nội). Đến ngày 15.4.1895, giáo phận được tách và lập thành giáo phận mới gọi là giáo phận Thượng Bắc Kỳ hay giáo phận Đoài, vì ở phía Tây Hà Nội. Năm 1924 đổi tên là giáo phận Hưng Hóa cho đến nay.
Vào thời điểm thành lập, giáo phận chỉ có vỏn vẹn 17.000 giáo dân thuộc 11 giáo xứ và 25 linh mục chăm sóc mục vụ. Năm 2020 này, theo số liệu thống kê của HĐGMVN, số giáo dân giáo phận Hưng Hóa là 257.704 người (tăng gấp 15 lần), số giáo xứ là 116 (tăng gấp 10 lần), số linh mục là 154 (tăng gấp 6 lần). Ngoài ra còn có 112 chủng sinh, 21 tu sĩ dòng Giáo Hoàng, 399 nữ tu dòng Mến Thánh Giá Hưng Hóa và 1.991 giáo lý viên. Cả một tương lai hứa hẹn cho cánh đồng truyền giáo của giáo phận.
Tuy nhiên, chúng ta biết tỷ lệ công giáo tại giáo phận còn ít lắm, chỉ 3,9%, nên việc loan báo Tin Mừng vẫn là điều cấp bách. Năm ngoái, số người gia nhập đạo là 1.780 người. Nếu cộng số linh mục, tu sĩ, chủng sinh, giáo lý viên, những người được kể là “Kitô hữu loại I” hay ưu tuyển, xuất sắc là 4.553 người, thì 2.5 người mới đưa được 1 người gia nhập đạo ! Một kitô hữu suốt đời dài 70-80 năm hay hơn nữa (tôi vừa gặp thăm một cụ già 102 tuổi) mà không đưa được 1 người gia nhập đạo thì phải nói người ấy giữ đạo chưa đạt ! Người ấy khác nào cây vả không trái, khác nào người tôi tớ được giao một nén bạc rồi đem chôn dưới đất chứ không sinh được hoa lợi gì cho Chúa!
Tất cả là hồng ân. Hạt giống đức tin gieo vãi trên vùng đất Thập Tỉnh mênh mông của vùng Tây Bắc, được tưới bằng máu của các thánh Tử Đạo tại pháp trường Năm Mẫu Sơn Tây đã mọc lên, trải nhiều phong ba bão táp, nhưng vẫn đứng vững và phát triển.
Mừng kỷ niệm 125 năm của giáo phận, cùng với tâm tình đội ơn Chúa đã che chở và chúc lành cho giáo phận, tôi xin khích lệ toàn giáo phận tiếp tục thực hiện 4 tiêu chí đề ra khi kỷ niệm 100 năm thành lập giáo phận, là xây dựng giáo phận thành cộng đoàn đức tin vững mạnh, cộng đoàn phụng tự sốt sáng, cộng đoàn bác ái yêu thương và cộng đoàn truyền giáo mạnh mẽ. Mỗi người hãy đưa được một người khác đến với Chúa, cùng đi trên một con đường (đạo) với chúng ta về thiên đàng. Đó là món quà ý nghĩa nhất chúng ta dâng lên Chúa trong Năm Thánh này.
III. Khánh thành Tòa giám mục mới 
Sau cùng, chúng ta đội ơn Chúa vì đã cho giáo phận hoàn thành việc xây dựng ngôi nhà tòa giám mục mới. Ngôi nhà bề thế, khang trang này được cả giáo phận chung tay góp sức, là nhà chung của mọi người. Ngôi nhà gợi cho tôi nhớ câu chuyện trong Biên Niên Sử quyển 1, chương 17,1-15, thuật lại khi vua Đavit được bằng yên tư bề, ông chợt nảy ý định sẽ xây cho Chúa một ngôi nhà, là đền thờ Giê-ru-sa-lem sau này. Cho đến lúc đó, Hòm Bia Giao Ước vẫn ngự trong lều vải, còn vua Đavít thì ở trong cung điện lộng lẫy. Chúa cho tiên tri Nathan đến thưa vua rằng: Không phải vua sẽ xây cho Chúa một ngôi nhà (viết thường), mà chính Chúa sẽ xây cho ông một Nhà (viết hoa) là một triều đại, giống như nhà Đinh, Lê, Lý, Trần... Đavít chỉ mới dự định xây một đền thờ cho Chúa, thì Chúa đã đáp lại bằng việc cho triều vua bền vững muôn đời. Sau này, Đấng Cứu Thế sẽ làm người trong dòng dõi vua Đavít. Vậy đó, Thiên Chúa quảng đại hơn con người, như đã quảng đại với Đức Mẹ Maria. Chúng ta dâng Chúa một, Chúa trả lại gấp bội.         
Ước gì tòa giám mục này là nhà chung của giáo phận, của mọi tín hữu, theo nghĩa là nơi quy tụ mọi người trên đường đến với Chúa, là nơi hiệp nhất mọi phần tử, là nơi nâng đỡ, đùm bọc nhau trong đức tin, đức cậy và đức mến, là nơi ấm áp tình bác ái, nơi không một ai bị loại trừ hắt hủi, là hình ảnh thiên đàng giữa trần thế, là nơi ngự trị của lòng thương xót Chúa như thánh vịnh 149,5: “Thiên Chúa vui thích ở giữa dân Người”.